Waarom is veganistisch koken en eten haalbaar in JNM?
Praktijk
Er zijn talrijke voorbeelden van afdelingskampen, cursussen, ouderavonden, congres,… waar al volledig veganistisch gegeten werd, waar dit goed verlopen is en waar de maaltijden minstens even lekker waren. Plotseling veganistisch koken kan een grote stap lijken, maar in de praktijk zijn het vaak maar kleine aanpassingen die gedaan moeten worden zoals koemelk vervangen door plantaardige melk.
Leerproces
De uitdagingen moeten ons niet tegenhouden om het gewoon te proberen. Net zoals de overschakeling in de jaren ‘90 naar het vegetarisme zal deze transformatie in het begin niet altijd even makkelijk zijn, maar al doende zullen we veel leren. De overgang zal zich pas echt ontvouwen wanneer JNM’ers effectief ook aan de slag gaan met veganistisch koken en eten. Om deze reden heeft het uitstellen van veganisme binnen afdelingen weinig zin. Ook op het vlak van klimaat is het belangrijk dat nu beslissingen gemaakt worden. Bovendien is niet duidelijk hoe één of twee overgangsjaren er concreet ook zullen uitzien.
Ondersteuning
De veganismecommisie heeft afgelopen jaar informatie en tips verspreid om kampen te ondersteunen bij het aanbieden van evenwichtige maaltijden. Enerzijds via een Euglena-editie die gevuld is met allerlei recepten en anderzijds via kookateliers op maat van afdelingen. Op die manier is er geprobeerd aan de slag te gaan met de vragen en bezorgdheden die naar voren kwamen. De ondersteuning volgende jaren zal verder worden uitgebouwd naargelang de vraag.
Prijs en toegankelijkheid
Veganistische maaltijden kosten niet noodzakelijk meer dan vegetarische maaltijden. Dit hangt af van de producten die je koopt, maar groenten zijn over het algemeen goedkoop. Kaas is vaak een grote kost en die vervangen door een hummus of andere lekkere spreads is goedkoper. Afgelopen jaren is het aanbod aan veganistische producten in supermarkten ook sterk toegenomen. Hiernaast verdwijnt het prijsverschil tussen dierlijke producten en hun plantaardige alternatieven. Sommige plantaardige alternatieven zijn inmiddels de meest economische optie geworden (bijvoorbeeld sojamelk).
Eén gerecht voor iedereen
Een praktisch voordeel van veganistisch koken binnen JNM is dat voor meerdere mensen hetzelfde gekookt kan worden. Vandaag zijn er in JNM al een flink aantal personen die (bij voorkeur) veganistisch eten. Hiernaast is lactose-intolerantie veel voorkomend (18% van de Noord-Europeanen is lactose-intolerant) en zijn er ook een aantal mensen die simpelweg geen kaas lusten. Voor deze groepen is het dan makkelijker als één veganistische maaltijd wordt gekookt, zij hoeven zich dan ook minder een buitenbeentje voelen. Hiernaast is het voor de foers ook praktischer, aangezien zij dan slechts één maaltijd hoeven voorzien om te voldoen aan de noden van velen.
Drempel verlagen
Een volledige overschakeling naar veganisme maakt het ook een pak makkelijker voor personen die graag milieubewuster willen eten, maar hier toch drempels bij ervaren omdat bijvoorbeeld kaas toch al aanwezig is. Door standaard veganistisch eten te voorzien vergt milieubewuster eten geen extra inspanning. Natuurlijk leeft er ook de zorg dat veganisme omgekeerd ook een drempel kan creëren. Deze zorgen begrijpen we: het kan een barrière zijn voor de buitenwereld, maar het kan ook juist deuren openen naar nieuwe gesprekken en begrip. Zo kunnen we anderen uitnodigen om samen te ontdekken hoe lekker en gevarieerd plantaardig eten kan zijn. Het draait niet om het prediken van één levensstijl, maar om het openstellen van mogelijkheden, en het inspireren om bewuste keuzes te maken.
Soms plantaardig eten ≠ veganist zijn
Af en toe veganistisch eten is niet hetzelfde als effectief veganist zijn. Voor die één of meerdere weken per jaar op JNM-kamp kan het voedingsstofgewijs geen kwaad om veganistisch te eten, ook niet voor jonge kinderen. Indien wel voor een volledig veganistisch dieet gekozen wordt, raadt de Hoge Gezondheidsraad dit niet af voor kinderen ouder dan vier jaar. Wel benadrukt de Hoge Gezondheidsraad het belang van evenwichtige voeding en voldoende aandacht voor de dagelijkse nutriënteninname. De adviezen van de HGR hebben ook enkel betrekking tot het volgen van een veganistisch DIEET, niet op het af en toe plantaardig eten. In een context waarin het een wenselijk zou zijn voor iedereen om minder dierlijke producten te eten, is veganistisch koken en eten op JNM een goede kennismaking en stimulans voor velen. Er wordt lang niet voorgesteld dat elke JNM'er veganistisch wordt, enkel bewustzijn gecreëerd tijdens de activiteiten.
Voedingsveiligheid op warme kampen
Veel plantaardige producten zijn langer houdbaar. Dierlijke producten daarentegen bederven vaak redelijk snel. Zo voorkomt plantaardig koken en eten zowel zieke JNM’ers als voedselverspilling.
Conformiteit
Op dit moment wordt er op nationale activiteiten reeds standaard veganistisch gekookt en gegeten. Een conforme regeling, waarin op alle JNM-activiteiten veganistisch gekookt wordt, zendt één duidelijk signaal uit naar zowel vrijwilligers, als leden en ouders/voogden. Op deze manier wordt verwarring rond wanneer precies veganistisch gekookt moet worden vermeden.
Waarom moeten we als JNM veganistisch koken en eten in een maatschappelijke context?
Een beweging starten
De meeste uitdagingen rond veganisme zijn grotendeels te wijten aan het feit dat men relatief weinig plantaardig eet vandaag. Als meer mensen vaker plantaardig eten zal de markt hierop inspelen en ook meer aanbod voorzien. Hiernaast zal het imago van en de kennis over veganisme ook verbeteren als meer mensen plantaardig eten. JNM transformeren naar een beweging die veganistisch kookt en eet, brengt zo de bal aan het rollen. Tegelijkertijd kan JNM ook een voorbeeld zijn voor andere verenigingen en externen. Op deze manier kan een kleine verandering die we maken binnen onze jeugdbeweging voor een grotere verandering in de maatschappij zorgen. In dat licht vinden wij het ook belangrijk om plantaardig te koken op activiteiten met externen, zo komen zij op een (hopelijk) positieve manier in contact met veganistisch voedsel en gaan ze zelf sneller plantaardig koken en eten.
Waarom veganistisch koken en eten?
Ecologische gevolgen
De bemesting voor voedergewassen zorgt voor een aanzienlijke verhoging aan stikstof en fosfor, die op hun beurt sterke negatieve gevolgen hebben op ecosystemen. Deze stoffen verhogen de hoeveelheid nutriënten in de grond, wat slechts een goede zaak is voor een select aantal planten. Deze planten worden dominant en verdrijven andere soorten, met een verlies aan biodiversiteit als gevolg. Hiernaast worden ook de waterlopen vervuild door stikstof en fosfor. Bovendien verdwijnen ecosystemen ook omdat veeteelt meer en meer ruimte inneemt.
Ruimtegebruik
Er is heel veel landbouwgrond nodig voor de productie van zuivel, zowel voor grond waar koeien op grazen als voor veevoeder. Bijna 30 % van het totale landoppervlak en 70 % van alle landbouwgrond wereldwijd wordt gebruikt voor het produceren van dierlijke producten. In Vlaanderen worden 55 % van de gewassen gebruikt als veevoer. Een meer plantaardig voedingspatroon verlaagt de druk op vruchtbare grond en maakt deze enorme oppervlaktes vrij die we kunnen gebruiken voor natuurherstel, boslandbouw, of duurzamere vormen van voedselproductie. Een wereldwijde overstap naar veganisme zou het nodige landbouwoppervlak tot vier keer verkleinen.
Hulpbronnengebruik
De productie van dierlijke eiwitten vergt veel meer water, energie en andere hulpbronnen dan de productie van plantaardige eiwitten. Zo is voor het produceren van één liter sojamelk (slechts) 300 liter water nodig, tegenover 1000 l voor één liter koeienmelk. Door meer plantaardig te eten verlichten we de druk op deze hulpbronnen en de ecosystemen die hierrond gevormd zijn, wat ten goede komt aan zowel de biodiversiteit als wij als mens.
Klimaatopwarming
Dierlijke producten dragen sterk bij aan het broeikaseffect. De veeteelt, waar de zuivelproductie deel van uitmaakt, is verantwoordelijk voor 15 tot 20 % van de wereldwijde CO₂-uitstoot. Die uitstoot is vergelijkbaar met de uitstoot van de volledige transportsector.
Dierenwelzijn
Met JNM geloven we sterk in zorgdragen voor natuur en milieu. Het ligt dan ook binnen onze visie dat ook dieren niet mogen afzien. Door plantaardig eten kom je op een krachtige manier op voor een rechtvaardigere (dieren)wereld. Door geen ei te eten steun je geen industrie waarin snavels van kippen worden afgeknipt om pikgedrag te voorkomen. En door geen zuivel te consumeren vermijd je dat kalfjes worden weggehaald bij hun moeder.
Een stem voor niet-mensen
Levende organismen en ecosystemen hebben baat bij de beslissingen die wij maken. Zij kunnen echter niet stemmen op dit referendum. Daarom is het belangrijk ook aan hen belangen te denken bij het uitbrengen van een stem. Wij zijn ervan overtuigd dat de belangen van niet-mensen, maar ook de gehele planeet, het meest gediend worden door te kiezen voor veganistisch koken en eten. Dit ligt in lijn met de collectieve waarden die we als JNM dragen.
Lees hier een uitgebreidere versie van deze tekst.