Vleermuizen tellen in februari
Elk jaar in februari is het feest voor de vleermuisfanaten onder ons. Dan vindt het forten- en bunkertelweekend plaats. Wat is dit? En waarom is dit belangrijk? Dat lees je hier!
Vleermuizen zijn een mysterieuze groep dieren. De meeste mensen zien ze hun hele leven slechts als een snelle schim die de nacht doorbreekt. Door aan de vleermuistellingen mee te doen kan je deze fascinerende dieren echter van (héél) dichtbij bekijken terwijl ze hun winterslaap houden. Een unieke ervaring dus!
Foto's: Florian Van Hecke
Zachtjes indutten
Vleermuizen zijn niet het hele jaar actief aan het rondvliegen; Eens de winter er aan komt, vermindert het aantal insecten (hun favoriete snack). Vanaf augustus zijn ze daarom al druk bezig met een vetlaagje op te bouwen om de winter mee door te komen. Vanaf november tot maart-april (afhankelijk van de soort) doen ze dan hun jaarlijkse dutje. Dit kan in bomen of grotten zijn, maar ook in huizen, stallen, watergangen, forten en bunkers.
Foto: Franjestaart in winterslaap
Zo ziet die winterslaap eruit
De belangrijkste criteria voor een overwinteringsplek zijn constante positieve temperaturen tussen de 0 tot 10 graden en een hoge luchtvochtigheid. Zo kunnen ze hun lichaamstemperatuur op een laag pitje zetten om een minimale hoeveelheid energie te verbruiken en drogen ze niet uit.
Ze kruipen weg in de kleinste spleetjes om lekker knus de winter door te brengen (dit kan heel krap zijn, ze passen bijna door een sleutelgat!). Je vindt ze ook vaak in groepjes tegen elkaar gepropt terug. Lekker warm!
Naast een lage temperatuur en hoge luchtvochtigheid is ook rust belangrijk. Uit een winterslaap wakker worden door verstoring is namelijk erg gevaarlijk voor de vleermuizen, ze verliezen hier kostbare energie door. Eens een vleermuis wakker is duurt minstens een half uur vooraleer deze weer slaapt!
Omdat deze soortgroep achteruitgaat in aantallen is het erg belangrijk te weten hoeveel vleermuizen (en soorten) er aanwezig zijn in Vlaanderen. Een telling van vleermuizen in winterslaap is hier ideaal voor.
Foto: een groepje ingekorven vleermuizen
Bunkertelweekend
Elk jaar (in het tweede weekend van februari) trekken er een 30-tal JNM’ers naar Eeklo voor het befaamde bunkertelweekend. Tijdens de eerste wereldoorlog, toen de Duitsers België bezet hadden, bouwden ze een lange verdedigingslinie van bunkers die van Knokke tot in Antwerpen liep. We noemen dit de Hollandstellung. Het idee was dat ze zo voorbereid waren op een aanval van de geallieerden vanuit Nederland, dat toen neutraal was. Uiteindelijk is de linie nooit gebruikt geweest, maar nu hebben we toch mooi tientallen bunkers in de regio staan. En laat dit nu net zijn wat de vleermuizen nodig hebben; Ze maken hier gretig gebruik van om de winter door te komen. Ook de vele ijskelders in de streek (soms op kasteeldomeinen) bieden een onderdak aan vleermuizen in de winter.
Soorten vleermuizen in bunkers
De soorten die we hier vinden zijn vooral de algemene soorten: namelijk de watervleermuis, de baard/Brandts vleermuis, de gewone grootoorvleermuis, de franjestaart en de gewone dwergvleermuis.
Tijdens het weekend trekken we er met de fiets of auto op uit, in groepjes geleid door hoofdtellers van de JNM of de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt. De Hollandstellung, het bruggenhoofd van Gent, de Schelde-Leieregio, het Leen, het Leopoldkanaal en het Drongengoed worden dan onveilig gemaakt door enthousiaste vrijwilligers. De meest dappere leden kruipen zelfs door de watergangen onder het vliegveld van Ursel! Geen saai weekend dus!
In totaal worden er tijdens dit weekend zo’n 480 vleermuizen geteld. Voor de exacte resultaten van dit jaar is het nog even wachten. Opvallend is de sterke stijging in aantallen in de munitiedepots en bunkers van het Drongengoed. Hier werden bunkers voorzien van speciale stenen met veel verstopgaten en planken om meer overwinteringsplek voor de vleermuizen te hebben. Deze herinrichtingswerken lonen dus!
Foto: Franjestaart in een baksteen
Fortentelweekend
Het weekend voor het Bunkertelweekend organiseert Natuurpunt ook een fortentelweekend, waarin de fortengordel rond Antwerpen onder de loep genomen wordt. Deze forten zijn gebouwd tussen 1859 en 1914.
Hier vind je al meer soorten terug dan rond Eeklo. Zeldzamere soorten zoals maatvliegers, ingekorven vleermuis en meervleermuis zijn hier al meermaals gespot. Je zal er ook veel meer vleermuizen zien dan in bunkers (logisch, forten zijn x-maal groter).
Ideaal dus om de herkenning van vleermuissoorten te oefenen (want makkelijk is dit niet!). De vleermuizenwerkgroep neemt je tijdens dit weekend graag op sleeptouw. Wij kijken nu al uit naar de editie van volgend jaar, wie weet jij ook?
Foto: het fort van Kessel tijdens fortentelweekend