Open brief aan de Europese Commissie n.a.v. Omnibus natuur- en milieuwetgeving

Beste beleidsmakers

JNM is een jeugdbeweging voor kinderen en jongeren met een passie voor natuur en milieu. Wij, als JNM’ers, maken ons grote zorgen over de richting die Europa met de Omnibuspakketten inslaat.

Met een nieuw Omnibuspakket wil de Europese Commissie de duurzaamheidsregels verder vereenvoudigen. Eerder dit jaar werden al pakketten gelanceerd die onder meer de regels rond duurzaamheidsrapportage en landbouw versoepelden. Nu ook de ontbossingsverordening, de natuurherstelwet, de klimaatwet en zelfs de Vogel- en Habitatrichtlijn ter discussie staan, groeit de vrees dat lastenverlaging uitmondt in een aantasting van de kern van het natuurbeleid. Wat wordt gepresenteerd als administratieve verlichting, dreigt in de praktijk neer te komen op een structurele verzwakking van de regelgeving, en uiteindelijk van de natuur zelf. 

De Europese natuurbehoudswetgeving kreeg vorm vanaf de jaren zeventig. In 1972 werd het belang van milieubeleid internationaal erkend tijdens de VN-conferentie over het Menselijk Leefmilieu in Stockholm. Daarna volgde de Europese Vogelrichtlijn (1979) en de Habitatrichtlijn (1992), die in Vlaanderen samen zijn omgezet in het Natuurdecreet. Vanaf het begin ondervond dit beleid weerstand, gebaseerd op economische bekommernissen over ruimtelijke ontwikkeling en op landbouwbelangen. Weerstand was op zich niet het probleem; die is onvermijdelijk bij ingrijpende maatregelen. Het probleem was dat ze ertoe heeft geleid dat de natuurwetten nooit degelijk zijn uitgevoerd. Vandaag dreigt de geschiedenis zich te herhalen: de doelstellingen blijven op papier overeind, maar de regels die ze moeten waarmaken worden afgezwakt, waardoor het opnieuw bij halve maatregelen dreigt te blijven. 

Toch is een sterk natuurbeleid cruciaal en dringend, want wetenschappers waarschuwen er ons elke dag voor dat de natuur onder druk staat. Elke dag verdwijnt er natuur door het uitbreiden van steden, infrastructuur en intensieve landbouw. Invasieve soorten en foute beheermethodes verzwakken haar veerkracht. Verzuring en vermesting blijven een hardnekkig probleem, terwijl verdroging, eutrofiëring en een verstoorde hydrologie de ecosystemen van onze valleien en estuaria compleet hebben verstoord. Dit alles wordt ook nog eens versterkt door de klimaatverandering, wat de uitdaging alleen maar groter maakt. 

Er zijn oplossingen voorhanden; monitoring toont telkens weer dat een ambitieus beleid werkt. In de vorige eeuw waren de bever en de wolf zo goed als uitgestorven in Europa. Dankzij rigide wettelijke bescherming keerden ze beide terug in Vlaanderen, een symbool van hoop. Tegelijkertijd moeten we eerlijk zijn: in 2018 verkeerden slechts 3 van de 47 Europees beschermde habitattypes en 18 van de 69 Europees beschermde soorten in Vlaanderen in een gunstige staat van instandhouding. De uitvoering van Natura 2000 is dus te weinig ambitieus. (De rapportering hierover gebeurt om de zes jaar; het verslag van 2024 is nog niet beschikbaar.)

De doelstellingen van het Europese natuurbeleid worden structureel niet gehaald, terwijl de noodzakelijke maatregelen al lang bekend zijn. Vlaanderen voert dit beleid met tegenzin uit; vaak is eerst een tik op de vingers van het Europese Hof nodig. Ook het Vlaamse klimaatplan duikt diep onder de lat die de Green Deal legt. De situatie is nu al precair. De lat nóg lager leggen via een omnibuspakket zou geen verbetering teweegbrengen, integendeel.

Dat is geen toekomst die we verdienen. Beslissingen van vandaag moeten de natuur, onze toekomst en onze leefbaarheid veiligstellen. De Omnibuspakketten mogen daarbij niet ontaarden in afbraak van wetgeving. Versimpeling van de wetgeving kan enkel zolang de essentie hetzelfde blijft: een doortastend natuurbeleid.

Met bezorgde, maar vastberaden groeten,
Ellen van de BWG & Vic van de MWG
Jeugdbond voor Natuur en Milieu vzw