35 jaar natuurbeheer op de Tiendeberg

Afgelopen weekend trok JNM naar Kanne om 35 jaar natuurbeheer op de Tiendeberg te vieren. Sinds 1988 beheren Natuurpunt Riemst en JNM dit kleine maar prachtige natuurgebied, dat door de combinatie van zijn geschiedenis, ondergrond, microklimaat, geografische ligging en uitgekiend beheer bijzonder rijk is.

Het natuurgebied, gelegen op de steile westelijke helling van het Jekerdal, bestaat voor het grootste deel uit kalkrijk heischraal grasland van de associatie van betonie en gevinde kortsteel (Betonico-Brachypodietum). Dit is na kalkgrasland ons rijkste type grasland qua aantal soorten vaatplanten. Zoals de naam al weggeeft is het bijzondere eraan dat je er een unieke mix vindt van kalksoorten als gevinde kortsteel en heischrale soorten als betonie.

Een belangrijke factor die de grote biodiversiteit van de Tiendeberg verklaart, is de bijzondere zonering van bodemtypes langs de helling. Onderaan in het colluvium, waar de nutriënten die van de helling afstromen, terechtkomen, vind je allerhande algemene ruigtekruiden, maar ook bv. gevlekte dovenetel. Daarboven, waar de kalkrijkste gesteenten aan de oppervlakte komen, staan typische kalkgraslandsoorten als borstelkrans, duifkruid, voorjaarszegge, kleine pimpernel en zelfs blauwgras. Hogerop gaat de kalksteen over in zandsteen, en geleidelijk nemen typische heischrale soorten als borstelgras, bevertjes, gevlekte orchis, klein warkruid, stekelbrem, gewone vleugeltjesbloem, tormentil en struikhei het over. De kalk is echter nooit veraf, want hiertussen staan ook soorten als geel zonneroosje, voorjaarsganzerik en grote centaurie. Helemaal bovenaan de helling tref je dan weer een kiezelkopjesvegetatie aan op het grind van de Maas, met vroegbloeiende annuellen als zilverhaver die het aspect bepalen. Bovenop het plateau, op de löss, is een onkruidakker waar akkerflora als boekweit en blauw walstro een toevluchtsoord vinden.

Deze grote rijkdom aan planten brengt natuurlijk ook een gamma aan bijzondere insecten met zich mee, zoals boomkrekel, veldparelmoervlinder, staartblauwtje en sleedoornpage.

De graslanden van de Tiendeberg zijn duizenden jaren oud en behoren daarmee tot de oudste graslanden van België. Eeuwenlang werden ze met schapen begraasd. De mest van de schapen werd gebruikt om de akkers bovenop het plateau vruchtbaar te houden. Op deze manier bleven de graslanden open en schraal. Na de komst van kunstmest en de industriële landbouw was dit potstalsysteem niet langer rendabel en verdween het nagenoeg. De waardevolle graslanden van de Tiendeberg verbosten. Eind jaren 1980, toen JNM al zo'n tien jaar actief was op de Waalse zijde van de Sint-Pietersberg, ontdekten enkele jeugdbonders relicten van de unieke vegetatie van weleer op de westelijke flanken van het Jekerdal bij Kanne. Stukje bij stukje werden de hellingen weer opengekapt. Sindsdien wordt er jaarlijks begraasd (eerst met geiten en nu met schapen), maar er komt ook flink wat handenarbeid aan te pas zoals maaien, rijven en snoeien. Jaarlijks zijn er nog steeds meerdere JNM-kampen op en rond de Sint-Pietersberg; instandhoudingsbeheer op de Tiendeberg is een belangrijk onderdeel geworden van die werkkampen. Na 35 jaar beheer door jongeren van de JNM, samen met de locals, zijn ze erin geslaagd de Tiendeberg terug een referentie te maken voor kalkrijk heischraal grasland, en een van de waardevolste graslanden van het Vlaams Gewest. Dat is iets om trots op te zijn, en iets wat gevierd mocht worden. Op z'n Limburgs met een lekker stuk vlaai natuurlijk. Heel erg bedankt aan Natuurpunt voor de hartelijke ontvangst.

Zin om ook je steentje bij te dragen aan het behoud van dit iconische gebied? Kom dan ook eens mee op Sint-Pietersbergkamp. Inschrijven kan hier: https://jnm.be/.../activit.../sint-pietersberg-family-summer. Tot dan?