Hoe wordt met mijn stem een regering gevormd?
Nadat wij op 9 juni gestemd hebben, is ons werk gedaan. Maar meestal duurt het nog een hele tijd totdat we een nieuwe regering hebben (in 2010 duurde de federale regeringsvorming zelfs 541 dagen, een wereldrecord). Wat gebeurt er met onze stem nadat wij ons stembiljet in de stembus hebben gestoken, hoe wordt met onze stem een nieuwe regering gevormd en wat is juist de rol van de koning?
Hoe worden stemmen geteld en zetels verdeeld?
Als jij je stembiljet in de stembus hebt laten vallen, moet je stem natuurlijk nog geteld worden. Nadat iedereen gestemd heeft, worden alle stembiljetten uit de stembus gehaald en begint het tellen. Eerst kijken de tellers naar hoeveel mensen op iedere partij hebben gestemd. Op basis hiervan worden de zetels in het parlement evenredig verdeeld onder de partijen: hoe meer stemmen, hoe meer zetels. Dit gebeurt volgens de Methode-D’Hondt (kan je zeker eens opzoeken 😉). Er zijn ook mensen die blanco of ongeldig stemmen. Deze stemmen doen niet mee in de zetelverdeling. Als er dus 10 miljoen mensen hebben gestemd, waarvan 1 miljoen mensen blanco of ongeldig, dan worden de zetels verdeeld op basis van de 9 miljoen geldige stemmen. Om als partij een zetel te kunnen krijgen, moet je minstens 5 procent van het totale aantal stemmen behalen. Anders krijg je geen zetel in het parlement. Deze 5 procent-regel wordt de kiesdrempel genoemd. Deze is ingevoerd om ervoor te zorgen dat er niet heel veel kleine partijen in het parlement zouden zitten, omdat dit coalitievorming moeilijker maakt.
Hoe wordt binnen een partij beslist wie parlements-lid wordt?
De zetels zijn verdeeld onder de partijen. Nu moet iedere partij nog beslissen wie parlementslid mag worden en dus één van de zetels krijgt. Daarvoor wordt opnieuw naar de stembiljetten gekeken. Als kiezer kan je twee soorten stemmen uitbrengen: lijststemmen of voorkeurstemmen. Als je het bolletje bovenaan een lijst kleurt, breng je een lijststem uit. Dit kan je doen als je akkoord bent met de volgorde van de kandidaten op de lijst. Als je de bolletjes naast de namen op de lijst kleurt, breng je voorkeursstemmen uit. Dit kan je doen als je een voorkeur hebt voor bepaalde kandidaten op een lijst. Om daarna te weten te komen wie een zetel krijgt wordt met een bepaalde formule berekend hoeveel stemmen je daarvoor nodig hebt. Kandidaten die dit aantal voorkeursstemmen hebben gekregen, worden zeker al parlementslid. De overige zetels worden toegewezen door het aantal lijststemmen te verdelen onder de kandidaten die nog niet verkozen zijn, te beginnen met de lijsttrekker (de persoon die op de eerste plaats van de lijst staat). Kandidaten die hoger op de lijst staan hebben dus meer kans om verkozen te worden.
Hoe wordt een regering gevormd?
Nu komt het moeilijkste deel: een nieuwe regering vormen. Alle partijen weten ondertussen hoeveel zetels ze hebben in het parlement. Nu moeten ze met andere partijen gaan praten om te kijken of ze dezelfde dingen willen bereiken in de volgende regeerperiode en dus samen in een regering willen stappen. Een cruciale voorwaarde hierbij is dat de coalitiepartijen, die samen een regering vormen, een meerderheid in het parlement moeten hebben. Samen moeten ze dus meer dan de helft van de zetels hebben. Om de onderhandelingen goed te laten verlopen, stelt onze koning eerst een informateur aan. Dit is vaak een politicus uit de partij die het meeste stemmen heeft gehaald. De informateur polst bij alle partijen met wie ze in een meerderheid willen stappen. Het gebeurt vaak dat de koning meerdere informateurs na elkaar moet aanstellen omdat er nog niet genoeg vooruitgang is geboekt om over te gaan tot de volgende stap. Deze volgende stap is de aanstelling van de formateur. De formateur moet met de informatie van de informateur een regering proberen vormen. De partijen die willen samenwerken moeten een regeerakkoord opstellen waar ze allemaal mee instemmen. In het regeerakkoord staan de doelen van de regering voor de komende 5 jaar.
Hoe wordt beslist wie minister wordt?
Als de formateur diens taak tot een goed einde brengt, wordt deze vaak de nieuwe eerste minister. Over de andere ministerpostjes (mobiliteit, klimaat, binnenlandse zaken...) moet nog onderhandeld worden binnen de partijen in de nieuw-gevormde regering. Meestal krijgt de partij met het meeste stemmen ook de meeste ministers. Hier is een kanttekening bij: ministers moeten namelijk niet verkozen worden. Een partij kan eender wie vragen om minister te worden. Zo was onze huidige minister van binnenlandse zaken, Annelies Verlinden, vroeger een advocate en stond ze tijdens de verkiezingen nergens op een lijst. Nadat alle postjes zijn verdeeld, moeten de ministers nog de eed afleggen voor de koning. Tenslotte komt er nog een vertrouwensstemming in het parlement: alle parlementsleden zeggen of ze de nieuwe regering en het regeerakkoord hun vertrouwen geven. Normaal gezien is deze stemming geen probleem, want de regering heeft de meerderheid in het parlement. De nieuwe regering is een feit!
Hoe wordt ons land bestuurd tijdens de regeringsvorming?
De dag na de verkiezingen dient de regering haar ontslag in. Vanaf dat moment kan ze alleen nog beslissen over ‘lopende zaken’. Dit houdt in dat het beleid waarover al beslist is, uitgevoerd wordt, maar dat er geen nieuwe beslissingen worden genomen. Deze regering heeft dus minder macht dan voor de verkiezingen. Slechts in uitzonderlijke gevallen mogen de ministers toch belangrijke beslissingen nemen. Dit mag als het land schade zou ondervinden als deze beslissing zou uitgesteld worden. Denk aan een economische crisis, zoals de Brexit, of een terreuraanslag. Totdat de nieuwe regering is aangesteld, en dat duurt soms lang, zal deze regering het land blijven besturen.
Bronnen:
https://www.vlaanderen.be/vlaanderen-kiest/verkiezingen-vlaams-parlement
