Foto’s en filmpjes: rechten en plichten en tips

Zelf foto’s/filmpjes maken

Met de meeste smartphones kan je behoorlijk goede foto’s nemen, toch als je niet van plan bent om die foto’s te laten afdrukken. Foto’s die bedoeld zijn om bijvoorbeeld in de Facebookgroep van je afdeling te zetten, moeten er op scherm goed uitzien, maar hebben niet de ambitie om in een tijdschrift of op een poster te komen. Vaak kan dat ook niet (afhankelijk van hoe goed je smartphone-camera is) omdat je voor print foto’s nodig hebt die heel wat meer pixels hebben.  

Bij foto’s/filmpjes die je zelf maakt, hoef je je uiteraard geen zorgen te maken over het auteursrecht, want jij bent de auteur en jij mag met je eigen creaties doen wat je wil. Of toch niet helemaal… Ook dan moet je rekening houden met de privacy van mensen die je in beeld brengt en je houden aan de regels van de privacywetgeving.  
En zet je muziek bij je filmpje, dan ben je ook weer gebonden aan het auteursrecht van de maker van de muziek natuurlijk. Onderaan de pagina vind je meer info over het auteursrecht.

GDPR – privacywetgeving over foto’s/video’s 

Sinds mei 2016 is er in Europa een nieuwe privacywetgeving: de GDPR (general data protection regulation). Die bepaalt ook hoe je mensen wel, en vooral niet in beeld mag brengen. 

Als je dit schema volgt, ben je al heel goed op weg om niemand voor het hoofd te stoten.

Het sleutelwoord is toestemming.

Je hebt toestemming nodig om een foto te maken als het een ‘gericht’ beeld is. 
Je hebt toestemming nodig om een foto te publiceren als het een ‘gericht’ beeld is. 
Gericht beeld: een close-up van iemand, een foto van één specifiek persoon, of van enkele personen, die herkenbaar in beeld zijn. 
Niet-gericht beeld: sfeerbeelden, foto van een groepje mensen, niet specifiek met de focus op een persoon. 
Let op: een persoon heeft altijd het recht om te zeggen dat je geen foto’s mag nemen van hem/haar. 
  

Aan wie vraag je toestemming?

Aan de persoon zelf, als die meerderjarig is. 
Aan de ouders én de persoon zelf, als de persoon minderjarig is. 

In de praktijk wordt meestal aangenomen dat vanaf de leeftijd van 14 jaar iemand in staat is zelf toestemming te geven en geen toestemming meer moet gevraagd worden aan de ouders. 
 
Let hier een beetje mee op en gebruik je gezond verstand. 
Wil je een portret van een 14-jarige in je afdelingstijdschrift plaatsen: geen probleem als enkel die 14-jarige daar toestemming voor geeft. 
Wil je een close-up van een 14-jarige gebruiken voor een grote ini-campagne waarbij je posters in de hele stad plakt, vraag dan ook toestemming aan de ouders. 

Respecteer altijd de keuze van ouders of leden die liever niet hebben dat hun foto’s gepubliceerd worden. Ook als die eerst toestemming gaf om een foto te verspreiden, maar daar later op terugkomt, verwijder je die foto meteen. 

Hoe vraag je toestemming? 

Elke JNM'er die inschrijft voor een JNM-activiteit moet elke keer aangeven of JNM die foto’s online mag zetten (op de JNM-website, sociale media van JNM) en of JNM die foto’s mag gebruiken in print (JNM-tijdschriften). Dat betekent dat je geen foto's mag gebruiken van iemand die aangaf dat niet te willen.

Bedenk wel dat het enkel gaat om foto’s waar een persoon herkenbaar op staat en als centraal onderwerp. Foto’s waarop iemand onderdeel is van een grote groep JNM’ers of waar die niet frontaal opstaat, kan je wel nog online zetten of in print gebruiken, zelfs als er geen toestemming gegeven werd. Wil je meer weten over portretrecht en publicatierechten, neem een kijkje op ikbeslis.be  

Voor close-up foto’s voor promo-materiaal, of een tijdschrift-cover vraag je expliciet toestemming om die voor die specifieke publicatie te mogen gebruiken. 

Je kan mondeling toestemming vragen, maar dan is het achteraf natuurlijk moeilijk om te bewijzen dat je die toestemming gekregen hebt. Als je de foto wil gebruiken voor publicaties of promomateriaal, dan kan je beter schriftelijke toestemming vragen.

Welke foto’s wel en welke beter niet?  

Niet alle foto’s zijn even geschikt om te verspreiden. Denk dus eerst eens na voor je foto’s online zet en loop deze checklist af: 

• De JNM’er komt niet kwetsbaar over. De JNM’er staat bijvoorbeeld niet in zwembroek of badpak op de foto. 

• Indien de JNM’er herkenbaar in beeld komt, heb ik toestemming van die JNM’er om deze foto te verspreiden, en als die jonger is dan 14 jaar, ook van de ouders. 

• Ik heb er logisch over nagedacht en zou het zelf niet erg vinden mocht een gelijkaardige foto van mij op deze manier verspreid worden 

• Ik heb geen (volledige) namen van kinderen vermeld in mijn post op sociale media (bijvoorbeeld via taggen), in het artikel in het afdelingstijdschrift, of via een ander publiek kanaal (dit is namelijk ook een persoonsgegeven dat je niet zomaar mag verspreiden). 
   

Onregelmatigheden

Merk je, ondanks de voorzorgsmaatregelen, toch onregelmatigheden in het gebruik van de foto’s / filmpjes? Haal ze dan offline en meld dit bij de politie of via http://childfocus.be/nl

Interessante links

Gegevensbeschermingsautoriteit 
https://www.gegevensbeschermingsautoriteit.be/recht-op-afbeelding
https://www.mediawijs.be/nl/auteursrechtaffiche 
https://www.mediahelpdesk.be/vraag/facebookprofiel-groep-of-pagina-4-overzicht
https://www.mediahelpdesk.be/vraag/10-privacytips-voor-je-facebookaccount

Auteursrecht (copyright) 

In België is elk werk automatisch beschermd met auteursrecht tot 70 jaar na de dood van de maker / auteur. Wil je een creatie (foto / film, maar ook tekst of muziek) gebruiken die je niet zelf gemaakt hebt, dan heb je dus de toestemming nodig van de maker. 

Bronvermelding (= vermelden waar je het gehaald hebt) is niet voldoende. Ook naamsvermelding (= vermelden wie de maker is) is niet voldoende, ook niet als het gaat om een foto, tekst, film… die op het internet staat. Kan je niet achterhalen wie de maker is, en/of krijg je geen toestemming om het te gebruiken, dan heb je ook niet het recht om het te gebruiken. 

Publiek domein = vrijheid blijheid

Creaties waarvan de auteursrechten verlopen zijn, bevinden zich in het publiek domein.  
Met foto's, illustraties, filmpjes... die zich in het publiek domein bevinden, mag je doen wat je wil. Alles. Er is geen toestemming nodig om ze te publiceren, te bewerken, zelfs niet om ze te gebruiken voor commerciële doeleinden. 

Er zijn ook mensen die er bewust voor kiezen om hun werk volledig vrij te laten gebruiken. Zij kunnen hun werk zelf publiceren als 'publiek domein'. Dit komt overeen met de Creative Commons licentie CC0. Dit staat voor een Creative Commons licentie waar geen voorwaarden aan verbonden zijn.  

Creative Commons licenties

Werk dat gepubliceerd is onder een Creative Commons licentie mag je onder bepaalde voorwaarden gebruiken. Wat die voorwaarden zijn, hangt af van de CC-licentie die de maker gekozen heeft. Zoals je ziet, is er geen enkele licentie waar geen voorwaarde bij staat. Wie toch de volledige vrijheid wil geven aan andere gebruikers om een werk te gebruiken, te publiceren, te bewerken, zelfs zonder dat er naamsvermelding nodig is, publiceert meestal zijn/haar werk met de vermelding CC0. 

De eerste CC-licentie op bovenstaande afbeelding is het meest vrij. Je hoeft enkel de naam van de maker te vermelden, maar je mag er verder alles mee doen. Wil je meer weten over CC-licenties: https://creativecommons.nl/

Je kan ook zoeken naar foto’s/afbeeldingen met een Creative Commons licentie:  
https://search.creativecommons.org/ (geduld hebben, het opent traag) 

De meeste foto’s/afbeeldingen die je vindt op Wikipedia zijn ook gepubliceerd onder een Creative Commons licentie en mag je dus onder de voorwaarden van die licentie ook gebruiken. Check wel altijd onder welke licentie de beelden gepubliceerd zijn, want het varieert wel.  

Online beelden vinden die gratis zijn én rechtenvrij

Er zijn ook sites waar je foto’s kan vinden die je vrij mag gebruiken én die vaak zelfs kwalitatief goed genoeg zijn om te drukken. Kijk ook bij deze sites altijd eerst even na wat de voorwaarden zijn voor je foto’s gebruikt. Soms moet je de naam van de fotograaf vermelden, soms ook niet. Gewoon even checken. 

https://www.pixabay.com 
https://stocksnap.io 
https://gratisography.com 
https://freerangestock.com 
https://unsplash.com 
https://www.splitshire.com/
http://www.lifeofpix.com/
https://picjumbo.com/
https://www.freepik.com/
https://negativespace.co/
https://www.stockvault.net/
https://www.pexels.com/
https://www.reshot.com/

and many more…